سفرنامه سفر به بم و جنوب شرق ایران چابهار (قسمت پنجم):
هر که دلارام دید، از دلش آرام رفت
چشم ندارد خلاص، هر که در این دام رفت
یاد تو میرفت و ما عاشق و بیدل بدیم
پرده برانداختی، کار به اتمام رفت
در فقدان همسفر مهربان و دوست داشتنی سفر چابهار، پدر بزرگواری که تا چند ماه قبل با ما بود و امروز جای خالیش با یاد روزهای شیرین بودنش پر می شود!
پدرم! جای خالیت هرگز در ذهن من خالی نخواهد ماند. هر چه در زندگی دارم و یادگارهای شیرین زندگیم، در حضور تو بود و فردا هم اینگونه خواهد بود!
یادت گرامی و خانه جدیدت در کنار اولیای خدا
باغ گیاهان گرمسیری در چابهار: درختان انبه، موز و تمبر هندی در این باغ دیده میشود. درخت تمر هندی بین 10 تا 20 متر طول دارد. رشد این گیاه کُند، ولی عمر آن بسیار طولانی است. تمر هندی در خاک های رسی، ماسه ای، ابلیزی و اسیدی به خوبی رشد می کند.
این درخت مخصوص مناطق حاره بوده و به سرما حساس است، اما مقاومت بالایی دربرابر خشکی و باد دارد. تمر هندی در اواخر ماه اردیبهشت گل هایی دارای 5 گل برگ و زردرنگ با خطوط نارنجی یا قرمز می دهد. در ماه مهر این درخت میوه هایی به شکل لوبیا می دهد.
از موراد دیدنی چابهار پرورش تمساح پوزه کوتاه گاندو است . وجود موجودات بینابینی در تکامل در چابهار، نشانه هایی از تاثیر انتخاب طبیعی بر تکامل موجودات است.
از ماهیان دوزیست جنگل های حرا- که به تدریج برای بقای بیشتر و توسعه ابزار هوش، سر از آب در می آورند- بگیرید تا دلفین های بزرگی- که برای صرفه جویی در انرژی، پس از مهاجرت اول از آب به خشکی دوباره از خشکی به دریا مهاجرت می کنند تا وزن بدن خود را کم کنند و انرژی کمتری برای حمل بدن بزرگ بپردازند- تا جنگل های سرسبز حرا در حاشیه دریای شور که نشانه ای از مقاومت متراکم گیاهان در برابر هجوم آب شور دریاست- تا تمساح هایی- که در طی میلیون ها سال گذشته به خروج از آب اکتفا نکردند بلکه برای توسعه بیشتر ابزار هوش مندی خود به سوی شکار و گوشت خواری رفتند!
اینها ما را با کلکسونی شگفت از واسطه های تکاملی و موجودات بینابینی در تکامل مواجه می کند و جالب اینکه بسیاری از این واسطه ها با وجود آنکه راه تکاملی را به سوی موجودات بالاتر پیش بردند ولی بسیاری از آنها باقی ماندند تا در سفر ما وشما به این مناطق دشوار برای زندگی، فسیل های زنده ای باشند و تاریخ را دوباره برای ما بخوانند و قانونی درونی را در ژنهای حیوانات نشان دهند- که گاهی به سوی موجود قدرتمندتر پیش می رود و گاهی با وجود شرایط مشابه، در طی میلیون ها بدون تغییر باقی می ماند.
شاید این قانون، هدفش فقط توسعه دادن نباشد بلکه گاهی هدفش توسعه ندادن است تا تاریخ را برای شاهد امروز، بازگو کند و در برابر کسانی- که مدعی حضور انتخاب طبیعی بدون قانون درونی ژنها هستند- بایستد. انتخاب طبیعی، هست ولی قانونی درونی هم در این عالم هست که نه تنها گاهی در برابر انتخاب طبیعی می ایستد بلکه گاهی در برابر تمایز و توسعه بیشتر هم می ایستد تا توسعه زیادتر، سد راه بقای موجودات میانی نشود.
تمساح پوزه کوتاه گوشت خوارانی کند، در ابتدای مسیر تمدن بزرگ ما هستند. خزندگان، ادامه ماهیان دوزیست هستند که با شکارهای بزرگ خود و گوشت خواری، زمینه برای رسیدن به مغز بزرگ، فراهم کردند.
نقشه رسیدن به مغزهای بزرگ، از ابتدا بوده است ولی تا زمینه های لازم برای این مغز فراهم نشد- و یکی از این لوازم، گوشتخواری است- ما به مغز بزرگ نرسیدیم. خروج از آب با فراهم کردن اکسیژن بیشتر، به افزایش متابولیسم کمک کرده است و زمینه را برای ایجاد جهش های بیشتر به سوی بهبود ساختار مغز فراهم کرده است و گوشت خواری هم کمک کرده است در دوره ای سریعتر، جهان شاهد ابزار برتر بقا یعنی مغز، باشد.
تمساح پوزه کوتاه ایرانی گاندو، گوشتخوار و شکارچی و کمینگر است و رژیم غذایی متنوعی شامل انواع ماهیها، خزندگان وپستانداران وانسانها و… دارد. گاندوهای کوچک، بیشتر از حشرات، دوزیستان، سختپوستان، ماهیهای کوچک و گاندوهای بالغ از پرندگان، خزندگان، ماهیها و انواع پستانداران تغذیه میکنند.
در واقع بیشتر مهرهدارانی که به آبهای محل زندگی گاندو نزدیک میشوند ممکن است به درون آب رفته و خوراک این تمساح شوند. گاندوهای هندی حتی گاهی گوزن سمبر ۲۲۵ کیلویی وگاومیش اهلی ۴۵۰ کیلویی را شکار کردهاند. آنها حتی توانایی نبرد با ببر بر سر شکار را دارند و پیروزی هر یک از دو گونه دیده شدهاست.
از رفتارهای جالب این حیوان حفر کانالهای عمیق در کنار رودخانهها و آبگیرهای محل زندگی خود است. گاندوها با حفر این کانالها که چندین متر عمق داشته و طول آنها تا ۱۵ متر میرسد، هم پناهگاهی برای زندگی و استراحت خود در ساعتهای گرم روز تهیه میکنند و هم از تبخیر آب جلوگیری کرده و با ذخیره آب در کانالها به حفظ آب برکهها و تالابها در فصلهای گرم و ایام خشکسالی کمک میکنند. همین دلیل بلوچها علاقه زیادی به این حیوان دارند و معتقدند که هر جا گاندو باشد، آب فراوان است.
تاریخچه تکاملی تمساح:
دانشمندان میگویند فسیل یک ماهی چهارپا، بیش از پیش به درک فرآیند تکامل کمک کرده است. هرچند بدن این موجود، شبیه به ماهی است اما سر آن بیشتر در خشکی به کار میآید تا در محیط آب.
مطالعه ای- که نتیجه آن در نشریه علمی”نیچر” چاپ شده است- میگوید این موجود به نام “ونتاستیگا کورونیکا” چیزی شبیه به یک تمساح کوچک بوده است. دانشمندان میگویند که این گونه در ۳۶۵ میلیون سال قبل، در نهایت به یک بن بست تکاملی برخورد.
حدود صد میلیون سال پیش از آنکه دایناسورها شروع به گام زدن بر پهنه زمین کنند، ونتاستیگا در آبهای کم عمق لتونی (لاتویا) امروزی یافت میشد.
پروفسورآلبرگ میگوید: از دور، مثل یک تمساح به نظر میرسید. اما از نزدیک، متوجه میشدید که دارای یک دم ماهی در انتهای بدن و یک پره آبشش در کنار سر است.” “از نظر ساختمان، این موجود بیشتر تغییرات از آبزی به خشکی زی را طی کرده بود، اما از نظر عادات شما هنوز به حیوانی مینگرید که به آب، خو دارد
کارشناسان معتقدند که ونتاستیگا، منزلگاه مهمیدر سفر تکاملی موجودات از آب به خشکی بود. دانشمندان زمانی تصور میکردند که نحوه تکامل این دوزیستهای اولیه، خطی بوده است، اما این کشف تایید میکند که این موجودات در طول مسیر تکاملی خود به شاخههای مختلف تقسیم شدند.
پروفسور آلبرگ به کشف فسیلی به نام تیکتالیک در سال ۲۰۰۴ در کانادا اشاره میکند. تصور میشود این یک “حلقه گمشده” در شکاف میان ماهی و پستانداران ساکن خشکی باشد.
ونتاستیگا گونه ای است که از نظر زمانی دیرتر ظاهر شده، اما نوع بدوی تر و یک حیوان درحال انتقال است. “ونتاستیگا شکاف میان تیکتالیک و قدیمیترین پستانداران ساکن خشکی را پر میکند. کلیه این تغییرات در این موجودات، پشت هم صورت نمیگیرد. ونتاستیگا برخی از مشخصههای موجودات خشکی را کسب کرده بود، اما هنوز فاقد برخی مشخصههای دیگر بود.”
اجداد کروکودیلها علف میخوردند!
با کشف فسیلهای 66 میلیونساله کروکودیل، بهنظر میرسد این شکارچی قهار از گونههای متنوعی تکامل یافته است، چرا که این فسیلها هم شامل کروکودیلهای غولپیکر و هم گونههای ریزنقش گیاهخوار، بودهاند.
اجداد باستانی این حیوان که اخیرا کشف شدهاند، شامل نمونههای کوچک گربهشکل، کروکودیلهای بسیار بزرگ و گونههای گیاهخوار پوزه کوتاه هستند.
ساختار بدن
کروکودیلهای مدرن با پوزههای بلند، دمهای قدرتمند و آروارههای قوی خود را به محیطهای آبی وفق دادهاند. اما بر خلاف باور عموم، دانشمندان معتقدند ساختار بدن کروکودیلها، سوسمارها و نهنگهای هندی (ghariel) از گروه متنوعی از خزندههای ماقبل تاریخ تکامل پیدا کردهاند که دارای شکل بدن متفاوتی بودند.
از زمان کشف Simosuchus clarki در ده سال پیش تا کنون باستانشناسان تلاشهایی برای بازیابی فسیل آن از ماداگاسکار انجام دادهاند. یک دهه بعد، اسکلت تقریبا کاملی یافت شد و تجزیه و تحلیلهای انجام شده روی آن، بحثهایی را در مورد تکامل کروکودیلهای مدرن به راه انداخت.
ناتان جیکلی از اعضای تحقیق اخیر که مقالهشان در Vertebrate Paleontology Memoir منتشر شده، در این باره گفت: «جمجمه و آرواره پایینی این فسیل تقریبا به طور کامل حفظ شده است. این عامل به همراه اسکنهای با کیفیت از این گونه که به طور قابلتوجهی سالم مانده، به ما اجازه داد ساختار اسکلت سر را هم از داخل و هم از خارج با جزئیات بسیار دقیق بررسی کنیم. در این بین ما حتی موفق شدیم جزئیات بسیار استثنائی، مانند مسیر حرکت کوچکترین عصبها و رگهای خونی را نیز مطالعه کنیم.
این بررسیها نشان دادS. clarki بسیار با کروکودیلهای دیگر فرق دارد؛ چرا که دارای پوزه بلند، دم کوتاه و بدن تانکر شکل است. با این آروارههای کوتاه و ضعیف و دندانهای برگی شکل، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این خزندگان نمیتوانستند از کنار آب اقدام به شکار کنند و به این ترتیب تفاوتهای زیادی با کروکودیلهای مدرن داشتهاند.
محققان معتقدند کروکودیلهای باستانی در خشکی به سر میبردند و از سبزیها و گیاهان تغذیه میکردند. دانشمندان در حقیقت S. clarki را یکی از عجیبترین گونههای گروه کروکودیلهای فسیل شده میدانند که بیش از 66 میلیون سال پیش زندگی میکردند.
چند ماه پیش نیز باستانشناسان فعال در تانزانیا، فسیل بسیار کوچک موجودی کروکودیل شکل را با دندانهایی مشابه با پستانداران از زیر خاک ،بیرون آوردند. دندانهای غیرعادی کروکودیل گربهشکل، بسیار با دندانهای مخروطی کروکودیلهای مدرن- که برای شکافتن و پاره کردن استفاده میشود- متفاوت است.
در این بین، بقایای حفظ شده یک کروکودیل غولپیکر 8 تنی که در سال 2001 کشف شده بود، باز هم بحث در مورد کروکودیلها را به راه انداخت و از آن زمان تاکنون، دانشمندان سرگرم تحقیقات جدی برای از بین بردن ابهامات بسیار در مورد این حیوانات هستند.
https://www.google.com/amp/s/www.khabaronline.ir/amp/115920/
مناطق جنوب ایران، رمز و رازهای بسیار دارد. تلاشی بی وقفه برای بقا در سخت ترین شرایط و تلاشی برای ماندن با وجود طوفان های سهمگین!(نمونه آن جنگل های سرسبز و شورزی حرا در جنوب ایران است)
تلاش جنوب ایران در حاشیه خلیج فارس، به تلاش برای بقا منحصر نمی شود بلکه کوششی برای رسیدن به بالاترین هدف هاست(نمونه آن ماهیان دوزیست یا تمساح هایی است که در حیرتی عجیب و در راه رسیدن به متابولسم زیادتر و توسعه اندازه مغز، بر اساس برنامه ای درونی سر از آب بیرون می آورند و یا دلفین های باهوشی که با زیاد شدن وزن بدنشان بار دیگر دل به آب می دهند تا میزان انرژی مصرفی خود را کم کنند)
جنوب ایران هنوز نشان هایی از این تلاش ها دارد و هنوز چیزهای زیادی در بستر آبهای نیلگون این مناطق هست که آیندگان، رمزهای آن را خواهند گشود!
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031