دکتر سید سلمان فاطمی

چالش هوشیاری و اینکه چرا در فیزیک، یک مساله ی مهم است. مقاله از دکتر اینس اوردنتاقسمت دوم

“ اساسا در درون یک چارچوب لخت، به دلیل این- که تحولات در همه ی اجزا به یک نسبت رخ میدهد، و از جمله مواردی که دچار این تحولات می شود، خود هوشیاری درون دستگاه مرجع است- این هوشیاری، قادر به درک هیچ تحول و دگرگونی ای نیست.”
منبع هوشیاری کجاست قسمت چهل و یکم

(دستگاه مرجع لخت: دستگاه مرجع یعنی محورهای مختصاتی كه حركت جسم نسبت به آنها سنجیده می‌شود. یعنی ناظر روی مركز این چهارچوب مختصات نشسته و حركت جسم را نگاه می‌كند. دستگاههای مرجعی كه در آنها قانون اول نیوتن مشاهده می‌شود، دستگاههای مرجع اینرسیال یا لخت نامیده می‌شوند. ویژگی این دستگاه شتابدار نبودن آن است. مثلاً در اكثر مواقع زمین را به عنوان یك دستگاه مرجع لخت در نظر می‌گیرند. امّا زمین تنها مرجع لخت نیست و تعداد نامحدودی از این دستگاهها وجود دارد. مثلاً قایقی كه با سرعت ثابت از ساحل دور می‌شود می‌تواند یك دستگاه مرجع لخت دیگر باشد. به طور كلی هر دستگاه مرجعی كه نسبت به یك دستگاه لخت دیگر (مثل زمین) حركت مستقیم الخط انتقالی یكنواخت داشته باشد نیز دستگاه لخت است. مثلاً اگر همین قایق با شتاب حركت كند دیگر به عنوان دستگاه مرجع لخت معتبر نیست.
در حد آزمایشهایی كه روی زمین انجام می‌شود، زمین می‌تواند یك دستگاه مرجع لخت به حساب بیاید امّا در آزمایشهای دقیق‌تر و یا بیرون از سطح زمین این فرض معتبر نیست، چون زمین یك حركت دورانی حول محور خود و یك حركت چرخشی دور خورشید دارد. این دو حركت باعث می‌شود زمین از دید ناظری كه مثلاً روی خورشید نشسته یك جسم شتابدار به نظر آید كه نمی‌تواند به عنوان مرجع لخت در نظر گرفته شود. در چنین آزمایشهایی خورشید یا یك ستاره به عنوان مرجع لخت در نظر گرفته می‌شوند كه البته باز هم این یك انتخاب اساسی نیست چون خورشید همراه منظومه شمسی در داخل كهكشان حركت می‌كند. امّا این ملاحظات اصولاً به كار نمی‌آید. به عنوان مثال زمین گرچه دارای حركت چرخشی است امّا سرعت حركت آن چندان كُند است كه معمولاً قابل مشاهده نیست. از جمله آزمایشهایی كه در آن اثر چرخش زمین در آن دیده می‌شوند توسط فوكو دانشمند فرانسوی انجام شد كه توانست آونگ بلندی بسازد كه بدون آنكه در اثر مقاومت هوا متوقف شود مدام نوسان كند این آونگ كه به اسم آونگ فوكو معروف است صفحه حركتش در طی روز عوض می‌شود بطوریكه بعد از حدود یك روز صفحه حركت آن یك دور كامل عوض شده است (این در حالی است كه آونگ در قطب زمین نصب شده باشد) این تغییر به خاطر وجود نیروهای مجازی است كه به علت حركت چرخشی زمین وارد مسئله می‌شوند و یك حركت مماسی عمود بر صفحه نوسان آونگ به گلوله آونگ می‌دهند كه توسط ناظر زمینی در اینجا به عنوان یك ناظر غیرلخت مشاهده می‌شود. نمونه این آونگ در ساختمان دانشكده فیزیك دانشگاه صنعتی شریف نصب شده است.)

آیا مکانیسمی وجود دارد که با ارتباط بین دستگاه های مرجع، رفتار تجمعی ای را تولید کند و در نهایت منجر به وضعیت خودآگاه شود؟(آیا میتوان دستگاه های مرجع دیگری را تصور کرد که با نگاه از درون آن، میتوان تحولات درون دستگاه مرجع نخست را درک کرد؟ و آیا میتوان رابطه ای میان این مجموعه های متفاوت ایجاد کرد به گونه ای که توجیه گر هوش و همه ی رفتارها و واکنش ها و تعامل ها در همه ی سطوح؛ چه جاندار یا غیر جاندار باشد؟!

توجه فزاینده ای در مورد طبیعت واقعیت وجود دارد و بسیاری از دانشمندان و تکنیسین ها مانند ایلان ماسک ادعا کرده اند خیلی احتمال دارد ما در یک شبیه سازی دیجیتال زندگی کنیم یا جهان، یک شبکه ی عصبی باشد!
به علاوه بسیاری از پژوهشگران و دانشمندان علوم اعصاب تحت این تصور کار می کنند که هوشیاری پیامد مغز است ... چگونه ما می گوییم هوشیاری یک خصوصیت ناشی از پیچیدگی مغز است(بنابراین اساسا ذهنی است و کسی حتی میتواند آن را خطای در برداشت بخواند؟!)یا بخشی از یک فرایند و دید بزرگتر است؟
حتی از دید تکاملی اگر هوشیاری خیلی ساده، تصادفی در نتیجه ی نورولوژی مغز باشد، این سوال باقی می ماند چرا اساسا هوشیاری، تکامل یافته است؟
بسیاری از پژوهشگران نشان داده اند عملکردهای محاسباتی و آلگوریتمی تکاملی، به اندازه ای مناسب برای تعیین هر بخش از رفتار پیچیده ی پرندگان دور هم جمع شده و یا دسته های پیچیده ی ماهیان از رفتارهای ساده ی شکار، پیدا کردن غذا و ملاقات، کافی هستند.(بدون در نظر گرفتن اینکه هوشیاری نتیجه ی تکامل مادی است یا در سطحی بالاتر قرار دارد، تصادفی خواندن فرایند پیچیده ی تکامل- با وجود اینکه هدفمند است و هدف آن، رسیدن به ابزار هوشمندی است- دیدگاهی علمی و منطقی نیست.)
به این ترتیب آیا ارتقای تکاملی هوشیاری و خودآگاهی، چیزی اضافی و زیادی نخواهد بود؟
با طرح مدل موافق تکامل و ارتقا، لازم نیست هوشیاری تکامل و ارتقا پیدا کرد و در حقیقت، این چیزی است که بسیاری از تئوریسین ها مطرح کرده اند. [1] [2]

اساسا این ادعا که هوشیاری فقط یک خطای ادراکی است- که در آن، تجربه ی خطا از چیزی که ما هوشیاری میخوانیم- پس از همه ی فرایندهای تعیین شده به صورت محاسباتی و مکانیکی رخ داده است پیشنهاد می دهد ما چیزی بیش از ماشین های خودکار برنامه ریزی شده از طریق ژن ها نیستیم و دیگر موجودات زنده همین گونه هستند. چنین نتیجه گیری هایی با در نظر گرفتن سیستم هایی- که به اجزای خود، فروکاسته میشود- نتیجه می گردد و به این ترتیب تا حد زیادی نمی تواند خصوصیات وارد شده سیستم هایی را در نظر بگیرد که واکنش هایی پیچیده در مقیاس های متفاوت دارند.
از سطح موجود زنده تا سطح مولکولی سیستم های زنده، ممکن است واکنش های غیرخطی و سینرژیستی و همگام، وجود داشته باشد که بیش از چیزی است که ترکیب خطی اجزا، پیشبینی میکند.

با در نظر گرفتن وضعیت های کوانتومی غیربدیهی- که در سیستم بیولوژیک رخ میدهد- و چنین پدیده های کوانتومیغیرموضعی در حال توسعه به محیط ماکرومولکولی هستند، چنین رفتارهای سیستمیک غیر قابل پیشبینی، ممکن است ایجاد شود و شاید جنبه ی حیاتی اطلاعات، آگاهی و فرایندهای ادراکی ماده ی زنده باشد. در این زمینه و با هدف تعریف واکنش های لوکال(یا مادی در سطح سیستم)و غیرلوکال(غیرمادی در سطحی فراتر از سیستم)به عنوان رفتاری تجمعی و نیز برای عمومی سازی درهم تنیدگی(3)، اصل هولوگرافیک(4) و خصوصیات وارد شده، ما باید سیستم زنده را در کل، بزرگتر از تجمع اجزای سینرژیستی آن توصیف کنیم(5)و این، منجر به رفتارها و خصوصیات غیرمکانیسمی و غیر قابل پیشبینی میشود.

References
[1] DENNET, D. (1991). Consciousness Explained. Little, Brown and Co.

[2] DAWKINS, R. (1989). The Selfish Gene. Oxford: Oxford University Press.

[3] MALDACENA, J., & SUSSKIND, L. (2013). Cool Horizons for Blackholes. arXiv:1306.0533.

[4] HARAMEIN, N. Quantum Gravity and the Holographic Mass. (2013). Physical Review and Research International, pp. 270-292.

[5] FULLER, B., & APPLEWHITE, E. (1982). Explorations in the Geometry of Thinking: Synergetics. Macmillan Publishing Co. Inc
https://www.resonancescience.org/blog/the-problem-of-consciousness-and-why-it-is-a-problem-in-physics?fbclid=IwAR1UcQ-Wvp8sorvZxRozloVVmhrdMvK_ZgOCnOemYcGSlCqd__Gs1V5D2vs