فراموشی و حافظه
فراموشی برای داشتن یک حافظه ی سالم لازم است.
بیشتر موارد آلزایمر، ژنتیکی نیست بلکه وابسته به سبک زندگی نامناسب است.
مردم، علاقه مند هستند به یاد بیاورند ولی مغز اینطور کار نمیکند مغزهای ما طراحی نشده است تا نام افراد را به یاد بیاورد یا کاری را بعدا انجام دهد یا هر چیزی را که ما با آن مواجهیم دسته بندی کند. (مغز به عنوان ابزار بقای برتر، فقط ذخیره نمیکند بلکه کوشش میکند تا آنجا که ممکن است برای صرفه جویی در مصرف انرژی، اطلاعاتی را ذخیره کند که برای زندگی روزمره ی فرد مفید است. به همین دلیل انتظار بیش از حد از مغز، انتظار درستی نیست. شاید آنچه ما از مغزهای خود میخواهیم، برای یک زندگی آرام در جهان مادی مناسب نباشد. بخش بزرگی از فعالیت مغز، فراموش کردن اطلاعاتی است که با بقا در زندگی روزمره ی ما سازگار نیست. بنابراین گاهی به جای آنکه به مغزت خیلی فشار بیاوری که نام فلان کس و فلان رستوران را به یاد بیاوری بهتر است به مطالعه ی یک کتاب بپردازی! به مقاله ی شلیک فراموشی در همین کانال مراجعه شود.)
ولی آنچه من مدام فهمیده ام اینکه هر کس بالای سن 50، 60 یا 70 تصور میکند هر نوع از فراموشی به معنی آلزایمر است. مثلا به من میگویند: من اگر چیزهایی را که باید در آینده انجام دهم، ننویسم، آن را فراموش خواهم کرد و یا اینکه من به سمت آشپزخانه حرکت میکنم ولی نمیدانم برای چه این کار را کرده ام. بنابراین این افراد نگران هستند که مبادا آلزایمر بگیرند و از این حالت ها احساس شرمندگی میکنند بااینکه اینها معمولا طبیعی و نرمال هستند.
من لیسا ژنوا هستم یک نویسنده و نوروساینتیست و کتابی به نام به یاد بیاور: علم حافظه و هنر فراموش کردن را نوشته ام.
چگونه میتوانیم امکان مبتلا شدن به آلزایمر را کاهش دهیم؟
بیماری آلزایمر با پروتئین هایی به نام آمیلوید شروع میشود این پروتئین ها به هم متصل میشوند و پلاک های آمیلوئید را درست میکنند و اگر مقدار کافی از پلاک های آمیلوئید در مغز، شکل بگیرد، به نقطه ی بحرانی میرسد و باعث ایجاد تنگل ها یا کلافه های نوروفیبریلار میشود و التهاب سلول های عصبی و مرگ سلولی رخ میدهد و همه ی علایمی- که معمولا برای آلزایمر میشناسیم- ایجاد میشود.
قبل از رسیدن به آن نقطه ی بحرانی علامتی در تو مشاهده نمیشود مثلا وقتی کلسترول بالا میرود، این به معنی حمله ی قبلی نیست فراموش کردن ها قبل از این نقطه، طبیعی است:
چرا من وارد این اتاق شدهام؟
من ماشین خود را کجا پارک کردم؟
من باید به یاد بیاوریم چه چیزی را میخواستم بخرم
اینها معمولا طبیعی هستند. در نقطه ی بحرانی، شکلگیری و به یاد آوردن حافظه، متفاوت خواهد بود.
آلزایمر در هیپوکامپ شروع میشود. این نطقه از مغز، مسئول تشکیل حافظه های جدید است.
بنابراین اولین علامت آلزایمر، عدم به یاد آوردن چیزی است که فرد چند دقیقه قبل و یا در زمانی کوتاه مدت شنیده یا دیده است و نمیتواند آن را تکرارکند چون به یاد نمی آورد چه چیزی را شنیده است و مثلا به یاد نمی آورد، هفته ی قبل چه اتفاقی افتاد حتی اگر بسیار احساسی و پر معنی، تکراری و بسیار جالب بوده باشد. چیزهایی که معمولا به یاد نمی آوری اینحالت به علت تحت تاثیر قرار گرفتن هیپوکامپ است. آلزایمر به جاهای دیگر مغز هم خواهد رفت و فقط در هیپوکامپ باقی نمیماند مثلا به لوب فرونتال مغز، حمله میکند: بنابراین فرد، مشکلاتی در حل مسائل و تصمیم گیری پیدا میکند و نیز به مناطقی در درک فضایی مغز حمله میکند و ممکن است در مجاورت خانه ی خود گم شوی؛ حتی اگر همه ی عمر را در آنجا زندگی کرده باشی.
همچنین به بخش هایی از مغز حمله میکند که مسئول زبان است؛ بنابراین در شروع سخن و بیان عبارت ها و کلمات به طور مداوم مشکل پیدا میکنی. همچنین به سیستم لیمبیک، حمله میکند و باعث تغییرات شخصیتی و احساسی میشود.
خبرهای خوب چه هست؟
خبرهای خوب زیادی هست. بخش بزرگی از چیزهایی که طی روز فراموش میکنیم عموما طبیعی است و ممکن است در همه ی زندگی رخ بدهد. حتی در مواردی بسیاری، فراموش کردن یک موضوع پیش پا افتاده زمینه و جای یادگیری عمیق تری را در مغز فراهم میکند.
برای بسیاری از ما آلزایمر سرنوشت نهایی مغز نیست. تنها در دو درصد افراد، آلزایمر یک بیماری صد در صد ژنتیکی است.
تجمع پلاک های آمیلوئید طی 15 تا 20 سال رخ میدهد و میتواند با سبک زندگی ما تحت تاثیر قرار بگیرد.
چه چیزهایی بر سطح پلاک ها تاثیر گذار است؟
1- خواب: وقتی میخوابی سلول های مغزی به نام سلول های گلیال- که مسئول پاکسازی و قالب ریزی مغز است- مشغول پاکسازی همه ی دبری های متابولیک هستند که در مغز طی بیداری و فعالیت های مغزی تجمع می یابد و یکی از مهمترین این دبری ها آمیلوئیدهای بتا هستند. بنابراین اگر به مقدار کافی نخوابی سلول های گلیال، زمان کافی برای انجام وظایف خود ندارند. و تو با مقدار زیادی آمیلوئید بتا از خواب بیدار دار میشوی که پاکسازی نشده است. اگر این حالت طی دهه ها رخ دهد مثلا طی 15 تا 20 سال پلاک ها تجمع پیدا کند، خطر آلزایمر افزایش پیدا میکند.
2- رژیم غذایی: مطالعات خوبی وجود دارد که نشان دادهاست رژیم مدیترانه ای یا رژیم سودمند برای ذهن، خطر آلزایمر را تا نصف یا یک سوم کاهش میدهد.
این به معنی خوردن یک رنگین کمان است: سبزیجات سبز رنگ، میوه های قرمز و توت ها و آلوها، ماهیان چرب، نارگیل، دانه ها و حبوبات و روغن زیتون
این رژیم غذایی از سلامت مغز محافظت میکند و از آلزایمر میکاهد.
۳- ورزش: نیم ساعت پیاده روی سه یا چهار بار در هفته در کاهش آلزایمر تا نصف و یا یک سوم موثر است و باعث کاهش پلاک های آمیلوئید میشود.
اگر من، به تو قرصی را توصیه کنم که آلزایمر را مهار می کند مصرف خواهی کرد. بنابراین توصیه ی ورزش را هم برای این منظور در نظر بگیر.
۴- کاهش استرس های روزانه: در استرس سطح کورتیزول خون بالا میماند و تاثیر بدی بر هیپوکامپ دارد و هیپوکامپ، کوچک میشود. این کاهش به دلیل مهار نوروژنز است و تولید نورون های جدید در هیپوکامپ، مهار میشود. هیپوکامپ کوچک، قادر به یادگیری اطلاعت جدید نیست به همین دلیل برای کاهش آلزایمر، کوشش میکنیم کارهایی برای کاهش استرس انجام دهیم: یوگا، مدیتیت کردن، فعالیت ذهنی و ورزش و بودن با دیگران
همه ی اینها به نظر میرسد سطح کورتیزول را تنطیم کند و اندازه ی هیپوکامپ را افزایش دهد
۵- یاد گرفتن چیزهای جدید: بگذارید بگویم اگر شما هیچ کدام از کارهای بالا را انجام نداده اید؛ از خواب محروم بوده اید و مثلا ساعت سه نیمه شب، نتفلیکس تماشا میکنید و رژیم غذایی مناسبی ندشته اید در این صورت پلاک های آمیلوئید در آستانه ی رسیدن به نقطه ی بحرانی است ولی میتوان با یاد گرفتن مطالب جدید تا حدی آن را به تاخیر بیندازید و ما به مرحله ای به نام رزرو شناختی میرسیم.
هر بار که چیز جدیدی یاد بگیری، در حال ساختن سیناپس های مغزی جدید و در حال ساختن ارتباط های نورونی جدید هستی. این با آلزایمر چه می کند؟ اگر پاتولوژی ای برای آلزایمر داشته باشی این پلاکهای آمیلوئید، ارتباط بین نورون ها را کاهش میدهد و برخی سیناپس ها را مهار میکند ولی اگر من تعداد زیادی از این سیناپس ها داشته باشم میتوانیم از بسیاری از آن بلوک ها میانبر بزنم و به حافظه ای که دوست دارم برسم.
بنابراین یاد گرفتن چیزهای جدید، شخص را در برابر آلزایمر مقاوم میکند.
خبر خوب اینکه بسیاری از این تغییرات سبک زندگی مانند قرص ضد آلزایمر، عمل میکند
فراموش کردن به خاطر آلزایمر وحشتناک و ترسناک است ولی فراموشی روزانه ی حجم زیادی از اطلاعات که طی روز رخ میدهد نگران کننده نیست.
هنر فراموشی https://www.youtube.com/watch?v=KUFQlDEiNsg
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031