آیا جنین انسان، هوشمندی را تجربه میکند؟
سوالی هست: آیا جنین انسان، هوشمند است؟ و اگر هست هوشمندی چه زمانی طی تکامل ایجاد میشود؟
درک کنونی ما از هوشیاری، پیچیده است. در تعریف ساده هوشمندی میتواند به عنوان آگاهی حسی بدن، خود و محیط اطراف باشد. در حالی که پژوهش ها نشان میدهد کودکان علایم هوشیاری را در 5 ماهگی نشان می دهند هوشیاری جنین داستان بسیار تفاوتی است. جنین ممکن است مثلا در دریافت درد بدن خود آگاه باشد. مطالعات نشان داده است جنین 16 هفته ای میتواند به صداهای دارای فرکانس پایین، پاسخ دهد و تا 19 هفتگی نوزاد میتواند دست خود را در پاسخ به درد بکشد یا دست خود را مشت کند.
این پاسخ ها خیلی شبیه شروع پاسخ هوشیار در جنین است ولی همه چیز نیست. مطالعه ای نشان می دهد طی روزهای نخستین جنین، مسیرهای عصبی آماده ی تبدیل احساسات به تجریه های هوشیار هستند و تکامل پیدا می کنند. این یعنی آنچه ما در نوزاد می بینیم فقط رفلکس ها هستند که شاید به طور کامل به وسیله ی ساقه ی مغز و نخاع در حال تکامل، کنترل میشود. پس از هفته ی ششم بارداری، نخاع و سیستم عصبی در جنین تکامل پیدا میکند. در حدود همین زمان، نخستین فعالیت عصبی در جنین رخ میدهد ولی این فعالیت همگام با چیزی نیست که هوشیاری انسان را تشکیل میدهد یا حتی فعالیتی همگام با رفتار سیستم عصبی حیوانات کوچک مانند میگو هم نیست.
این فعالیت عصبی اولیه، از آتش نورون های سازمان یافته و اولیه ایجاد می شود. این شکلی از فعالیت عصبی است که در بیماران دچار مرگ بالینی مغزی مشاهده میشود. با این همه فعالیت عصبی، خودش رفتار هماهنگ و پیچیده ای را نشان نمیدهد.
ما می دانیم ساختارهای مغز- که برای هوشیاری لازم است و درد را تجربه میکند- تا 29-30 هفتگی بارداری شکل نمی گیرد و فرایند هوشیار صداها فقط بعد از 26 هفتگی ساخته می شود. ما نمی توانیم مطمئن باشیم که اولین بار کی هوشیاری در جنین ایجاد شده است، ولی به طور منطقی نمی تواند پیش از پایان سه ماهه ی دوم در 24 هفتگی بارداری ایجاد شده باشد.(حدود پنج تا شش ماهگی بارداری)(پیدایش این درک توسط جنین، فرایندی از پایین به بالا یا از بالا به پایین است؟
آیا فرانید تکامل از پایین خردتر و حقیرتر، به سوی بالای پیچیده تر و کاملتر، میتواند به صورت خودبخودی و بدون برنامه ای از بالا و هدفی- که از قبل وجود دارد- انجام شود؟ آیا آنچه حقیرتر و خردتر است میتواند چیزی عالی تر و بلندتر را ایجاد کند؟
آیا انچه در وجود ضعیفتر و حقیرتر است میتواند چیزی را ایجاد کند که در وجود بالاتر و برتر است؟
به نظر میرسد فرایند رسیدن به هوشیاری فرایندی برنامه ریزی شده از بالا به پایین و نه برعکس باشد؛ این فرایند تحت قوانین عام تکامل در جهت رسیدن به آگاهی صورت میگیرد. این قوانین و هدف نهایی که رسیدن به معرفت و آگاهی است، از قبل ریخته شده است. خود اجزای خرد پایین، قادر به ایجاد قانون و هدفی- که مسلط بر جریان ایجاد هوشیاری است- نیستند. چگونه جزء خرد که تحت قوانین به جلو میرود، قانون و هدفی را بریزد که بسیار فراتر از عرصه ی وجودی اوست؟!)
موضوع کلیدی به نظر میرسد این باشد که چه زمانی سیستم عصبی محیطی با قشر مغز یعنی منطقه ی مغز که مسئول فرایندهای تفکر عالی مانند حافظه، توجه، هوشیاری و زبان است مرتبط میشود.(یا بگوییم پیوند سیستم عصبی محیطی و مرکزی با مرکزی فراتر که مسئول اصلی هوشیاری در انسان است.)
بدون چنین دریافت حسی، تو نمیتوانی از اطراف خود آگاهی یابی و نمیتوانی هوشیار باشی.
اتصال قشر مغز با سیستم عصبی محیطی این ارتباط حیاتی را بین جهان بیرون و مغز عالی فراهم می کند؛ این در حدود 25 هفتگی بارداری رخ میدهد.
حتی وقتی مغز جنین همه ساختارهای بالغین را به دست بیاورد، دانشمندان محتاط هستند تصور کنند این مغز دارای چیزی است که ما هوشیاری می دانیم، زیرا سطوح اکسیژن پایین و رگبار مداوم مواد شیمیایی القا کننده ی خواب از جفت، سبب میشود تا زمان تولد، جنین در وضعیت آرام شده ی شدید در وضعیت کاملا خواب آلود باقی بماند.
در حالی که سخت است بدانیم کی در انسان هوشیاری آغاز میشود ما میدانیم هوشیاری شروع شده است!
پژوهشگران کوشش میکنند مشخص کنند در کجای مغز هوشیاری می آید و چگونه آغار میشود. این سوالات به همان اندازه که علمی هستند فلسفی هم می باشند.(اساسا آیا مغز انسان عامل ایجاد هوشیاری است یا مغز فقط واسطه ی انتقال هوشیاری از مراکز بالاتر است؟ توصیه میشود به مقاله ی با نام فرضیه ای جدید توضیح میدهد هوشیاری چگونه ایجاد شد و تکامل یافت در همین کانال مراجعه شود.)
آشکارا زمان طولانی ای لازم است تا این گره وابهام علمی-فلسفی باز شود؛ پس باید منتظر زمانی دیگر برای باز شدن این گره ماند!
فیلم از سایت علمی نیچر با برخی توضیحات از دکتر سید سلمان فاطمی نورولوژیست
https://www.youtube.com/watch?v=_1XI4FPMe0o
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031