ملاحظه های اخلاقی درباره پیوند قلب خوک به انسان
برای اولین بار قلب خوکی- که دستکاری ژنتیکی شده بود- به یک مرد آمریکایی پیوند زده شد. وضعیت دیوید بنت ۵۷ ساله به گفته پزشکان وخیم‌تر از آن بود که پیوند قلب انسان شامل حالش شود و این کار با یک مجوز ویژه رسمی، برایش انجام شده است.
پزشکان می‌گویند حال دیوید بنت سه روز بعد از این جراحی آزمایشی خوب بوده است.
این جراحی را برخی، تحولی بزرگ در درمان کسانی دانسته‌اند که در انتظار یافتن عضو پیوندی هستند؛ با افزایش عضو پیوندی با دستکاری ژنتیکی، جان بسیاری در دنیا نجات پیدا میکند.
اما برخی نیز می‌پرسند: آیا چنین شیوه درمانی از نظر سلامت بیمار، حقوق حیوانات و اعتقادهای مذهبی توجیه‌پذیر است؟
این جراحی تجربی برای بیمار، بسیار پرمخاطره است. بدن بیمار حتی ممکن است عضو انسانی با سازگاری بافتی زیاد را هم پس بزند (رد پیوند) چه رسد به عضو بدن یک حیوان دیگر که این خطر را بسیار بیشتر میکند.(سیستم ایمنی، سیستمی پیشرفته و تکاملی است که برای دفاع از بدن، در برابر عوامل بیماری زا و سلولهای پیر و زیانبار در بدن ایجاد شده است. این سیستم پیشرفته، هرچند امروز از میلیاردها مرگ بد به دلیل عوامل میکروبی و ویروسی جلوگیری کرده است، خودش در مواردی مانعی در برابر سلامتی است. بیماری های خودایمنی از رایجترین این بیماری ها است که به دلیل فعالیت زیاد و نامنظم سیستم ایمنی ایجاد میشود. به همین ترتیب سیستم ایمنی سدی در برابر بسیاری از درمان های مصنوعی است که به وسیله ی انسان ایجاد میشود. ازجمله ی این درمان ها پیوند اندام از فرد یا یک حیوان به فرد دیگر است.)
کمبود عضو پیوندی از دهه‌ها پیش پزشکان را به فکر استفاده از اعضای حیوانی انداخته اما تلاش در این زمینه نتیجه مطلوب نداشته است.
در سال ۱۹۸۴ جراحان سعی کردند یک دختر کوچک را با پیوند قلب بابون (عنتر) نجات دهند. اما او ۲۱ روز بعد مرد.
با اینکه چنین روش‌هایی برای بیمار بسیار بسیار خطرناکند برخی متخصصان اخلاق پزشکی معتقدند اگر بیمار کاملا به عوارض آنها آگاه باشد توجیه‌پذیرند.
پروفسور جولین ساوالسکیو استاد اخلاق کاربردی در دانشگاه آکسفورد می‌گوید: هیچ وقت نمی‌توان فهمید آیا کمی بعد از چنین عملی، بیمار به شکل فاجعه‌باری می‌میرد یا نه اما بدون خطر کردن هم نمی‌توان کاری کرد.
اگر بیمار از تمام مخاطرات آگاه باشد، من فکر می‌کنم میتواند با چنین کارآزمایی‌های رادیکالی موافقت کند.
پروفسور ساوالسکیو می‌گوید، این موضوع اهمیت دارد که تمام گزینه‌ها از جمله حمایت مکانیکی قلب و همینطور پیوند قلب انسانی در دسترس بیمار باشند.
پزشکانی که پیوند قلب آقای بنت را انجام دادند می‌گویند برای او هیچ درمانی نبود و بدون این کار زنده نمی‌ماند.(محدود کردن اقدامات درمانی با این توجیه که از عوارض درمان، اطلاعی در دسترس نیست، هرچند در برخی پژوهش های کاملا ناشناخته تاحدی درست است ولی در مورد درمان هایی که راه دیگری برای بیمار نمانده است یا درمان هایی که حدس پزشک متخصص بر سودمندی آن است، به شرطی که همراه بارضایت بیمار باشد، مانعی وجود نخواهد داشت. همه ی کشفیات نو، مدیون آزمونها و تجربیاتی است که پژوهشگر بر روی طبیعت یا افراد داوطلب انجام میدهد. بستن دست پژوهشگران با این بهانه که از نتایج آزمون اطلاعی در دست نیست در حقیقت، ایستا کردن علم و دانش است.)
پروفسور ساوالسکیو می‌گوید پیش از جراحی پیوند، باید آزمایش‌هایی بافتی و کارآزمایی‌های حیوانی بسیار دقیق انجام شده باشند.
عمل پیوند آقای بنت در چارچوب یک کارآزمایی بالینی انجام نگرفت که رویه معمول درمانهای آزمایشی است و موردی انجام شد. داروهایی که به آقای بنت داده شد هنوز در میمون هم کارآزمایی نشده‌اند.
اما دکتر کریستین لائو در دانشکده پزشکی دانشگاه مریلند- که در آماده‌سازی آقای بنت برای جراحی مشارکت داشت- می‌گوید تمام ملاحظات پیش از جراحی در نظر گرفته شده‌اند:
ما چند دهه است که در آزمایشگاه این کار را میکنیم و سعی کردیم به جایی برسیم که فکر کنیم میتوانیم آن را به یک انسان پیشنهاد بدهیم.
حقوق حیوانات
استفاده از قلب خوک بار دیگر بحث حقوق حیوانات را مطرح کرد و بسیاری از نهادها و فعالان حقوق حیوانات با استفاده از اعضای بدن حیوانات برای پیوند زدن به انسان مخالفند.
یکی از این نهادها به نام رفتار اخلاقی با حیوانات پیوند قلب خوک به آقای بنت را غیراخلاقی، خطرناک و هدر دادن عظیم منابع توصیف کرد:
حیوانات جعبه ابزار نیستند که هر وقت خواستیم سراغشان برویم بلکه موجواتی پیچیده و هوشمندند.
شاید مهمترین مشکل در پیوند اعضا مسئله رد پیوند باشد، سیستم ایمنی عضو پیوندی را یک عامل خارجی شناسایی و به آن حمله میکند. از این رو کسانی که عضو پیوندی
دارند باید تمام عمر داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی مصرف کنند.
واکنش رد پیوند در انسان به دلیل وجود نوعی کربوهیدرات در بافت خوک، نوعی پلی‌ساکارید به نام آلفا-گَل یا پادگن گالینی، آغاز میشود، بنابراین با دستکاری در ژنی که باعث تولید این مولکول میشود میتوان مانع از واکنش سیستم ایمنی شد.(حفظ حقوق حیوانات، به معنی به خطر انداختن حیات انسان نیست. به خصوص وقتی بدانیم بسیاری از این حیوانات نهایتا کشته میشوند تا گوشت آنها به مصرف انسان برسد. چه مشکلی هست به جای اینکه حیوان قربانی شود تا گوشت آن را مصرف کنند قربانی شود تا اندامی از او به انسان پیوند بخورد؟! به خصوص وقتی بدانیم پیوند از حیوان به انسان، محدود به امروز نیست و دهها سال است مثلا در مورد دریچه ی خوکی قلب انجام میشود و باعث نجات جان میلیونها فرد با مشکل قلبی شده است)ژست حقوق حیوانات و گیاهخواری های افراطی یا بستن دست دانشمندان در پیوند بین حیوان و انسان، بیشتر از آنکه بر مبنای منطق و عقل باشد برمبنای شعار و احساسات است.)
فعالان حقوق حیوانات، دستکاری ژنتیکی حیوانات را برای اینکه ژن‌هایشان بیشتر شبیه انسان شود نادرست می‌دانند.
ده ژن در خوکی که قلبش به آقای بنت پیوند زده شد دستکاری شده بودند. قلب صبح روز عمل آقای بنت از بدن خوک برداشته شد.
سخنگوی کمک به حیوانات گفت این گروه مدافع حقوق حیوانات در بریتانیا، با دستکاری ژن حیوانات و پیوند اعضای حیوانی به انسان در هر شرایطی مخالف است
برخی فعالان هم نگران عوارض ناشناخته‌ای هستند که این دستکاری ژنتیکی برای خوک ممکن است داشته باشد.
دکتر کاترین دیولدر پژوهشگر اخلاق زیستی در دانشگاه آکسفورد می‌گوید فقط باید در صورتی از اعضای خوکی که دستکاری ژنتیکی شده استفاده کرد که مطمئن باشیم حیوان از آسیب غیرضروری، عذاب نمی‌کشد.
استفاده از خوک برای تولید گوشت البته بسیار مسئله‌دارتر از استفاده از آن برای نجات جان است اما این دلیل نمیشود که حق و رفاه حیوانات را نادیده بگیریم.
ملاحظات مذهبی
استفاده از اعضای خوک برای پیوند به انسان میتواند ملاحظه ی مذهبی را برای گیرنده پیوند مطرح کند. خوک به این دلیل انتخاب شده است که اندازه قلبش تقریبا اندازه قلب انسان است، به راحتی میتوان آن را در اسارت، پرورش داد و شباهت‌هایی هم از نظر ژنتیکی به انسان دارد.(هرچه قدرت زاد و ولد موجود زنده بالاتر و دوره ی بارداری کوتاه تر باشد، امکان تغییرات مصنوعی در ساختار موجود زنده طبق خواست پژوهشگران، بیشتر میشود. خوک به دلیل توان تولید مثل و ایجاد فرزندان زیاد در یک سال- که می تواند به حدود بیست فرزند طی دو بارداری یک خوک ماده در سال برسد- و قابلیت یک خوک نر برای بارور کردن 12 تا50 خوک ماده، انتخاب خوبی برای این آزمون هاست. از آنجا که حیوان استفاده شده در پیوند، لازم است تحت تغییرات ژنتیکی وسیع قرار گیرد تا کمتر توسط سیستم ایمنی میزبان شناسایی و پس زده شود، بهتر است از دسته ی حیواناتی با قدرت زاد و ولد بالا باشد.)
اما اگر گیرنده ی پیوند، مسلمان یا یهودی باشد چه؟
دارالافتای مصر، عالی‌ترین مرجع احکام دینی در این کشور در فتوایی گفته بود پیوند دریچه قلب خوک اگر بیم جان بیمار می‌رود، اگر یکی از اعضایش را از دست میدهد، بیماری‌اش شدیدتر میشود یا ادامه پیدا میکند و وضعیت جسمانی‌اش بسیار رو به وخامت می‌رود، مجاز است.
در آیین یهود هم در نهایت موضوع به این می‌رسد که از عضو حیوانی برای نجات جان یک نفر استفاده میشود.
دکتر موشه فریدمن، یکی از خاخام‌های ارشد در لندن و از مشاوران کمیته اخلاقی وزارت بهداشت بریتانیا گفت پرورش و خوردن خوک در آیین یهود حرام است اما پیوند قلب خوک به هیچ‌وجه ناقض احکام این دین برای تغذیه نیست:
دغدغه اصلی شریعت یهود، حفظ جان انسان است، اگر بیشترین بخت زنده ماندن و زندگی باکیفیت در آینده برای یک بیمار یهودی با پیوند عضو حیوانی ممکن میشود، مکلف است آن را بپذیرد.
پروفسور ساوالسکیو می‌گوید اگر کسی به دلایل مذهبی حاضر به پیوند قلب خوک نباشد الزاما نباید در اولویت لیست انتظار برای قلب انسانی قرار بگیرد:
بعضی ممکن است بگویند وقتی کسی امکان پیوند دیگری را دارد باید در انتهای لیست قرار بگیرد، اما برخی می‌گویند او هم به اندازه بقیه باید حق داشته باشد.
اینها موضوع‌هایی هستند که باید برایشان چاره‌ای بیندیشیم.(استفاده از دریچه ی خوکی قلب، از سالها قبل در عمل جراحی دریچه ی قلب استفاده میشود و وقتی فردی به این دریچه، نیاز داشته باشد مورد استفاده قرار می گیرد به خصوص در افرادی که بنا به دلایلی قادر و یا علاقه مند به استفاده از وارفارین بعد از جراحی نیستند این دریچه ها به دلیل ایجاد لخته ی کمتر اولویت دارد.
پیوند قلب انسانی با محدودیت های فراوانی مواجه است. تعداد بیماران مرگ مغزی متقاضی برای اهدای قلب بسیار کم است و بسیاری از بیماران قلبی هستند که مانند بیمار بیان شده در پیوند اخیر، نیازمند به پیوند هستند هرچند از حیوانی مانند خوک باشد. پس جراحی اخیر را به فال نیک بگیریم و امیدوار به پیشرفت های بیشتر باشیم.)
https://www.bbc.com/persian/science-59947242
برخی توضیحات دکتر سلمان فاطمی نورولوژیست
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، روبروی داروخانه سپاهان ، مجتمع اطبا ، طبقه اول
تلفن : 32223328 - 031
